همه چیز درباره کودک آزاری جنسی
به اعتقاد برخی روانشناسان بایستی کودکان را متناسب با سن آنها در زمینه سوءاستفاده جنسی آگاه کرد. تجربه سوء استفاده جنسی در دوره کودکی اتفاق ناخوشایندی است که می تواند نتایج آن تا بزرگسالی تداوم پیدا کند و ممکن است در زمان ازدواج و به شکل اختلالات جنسی خود را نشان دهد.کودک آزاری جنسی
هفته قبل بود که ایران در شوک قتلِ «آتنا اصلانی» دختربچه ۷ ساله اردبیلی که قربانی کودک آزاری جنسی شد فرو رفت و همچنان، همه مان در بهت، غم و سوگ این کودک بی گناه به سر می بریم. در یکی دو روز اخیر هم خبر شوکه کننده دیگری درباره تجاوز یک ناپدری به کودکی ۷ ساله منتشر شد.
کودکانی که اولین قربانیان خشونت و آزار علیه کودکان نیستند و متاسفانه آخرینشان هم نخواهند بود اگـر واکنش مان به موضوع مهمی مثل «کودک آزاری» و «سواستفاده جنسی از کودکان» در حد خشم و فریاد و اشک، باقی بماند و قدم مفیدی در راه از بین بردن این آسیب مهم اجتماعی برنداریم. در پرونده امروز «زندگی سلام» به بهانه اخبار تلخ اخیر و به خاطر همه کودکان و نوجوانانِ سرزمین مان، می خواهیم به کمک کارشناسان معتبر، به رایج ترین سوالات خانواده ها درباره کودک آزاری و سوءاستفاده جنسی از کودکان و نوجوانان پاسخ دهیـم و به شکل ساده و واضح، والدین را راهنمایی کنیم چگونه با آموزش های لازم، از کودکان و نوجوانانشان در برابر کودک آزاری جنسی مراقبت کنند؟ اگر حس می کنیم فرزندمان با چنین موضوعی دست به گریبان است، چطور سر از ماجرا درآوریم و اگر احیانا فرزندمان به هر دلیل، این اتفاق تلخ را تجربه کرد، چگونه کمکش کنیم به زندگی برگردد؟
پرونده امروز، گامی است در حد وسع ما در راه مراقبت و حمایت از تمام کودکانِ ایران. مطالب این پرونده را به هر شکل که می توانید، به دست همه پدر و مادرها برسانید.
چه آموزش هایی به کودکم بدهم تا از آزارِ جنسی در امـان بماند؟
مجموعه آموزشی که می تواند ذهن کودک و نوجوانمان را درباره بدنش، حریم خصوصی اش، حد و حدود آدم های اطراف و چگونگی آزارهای جنسی، روشن کند و بچه هایمان را از آزارهای جنسی در امان نگه دارد، پنج مرحله است. پنج مرحله ای که در کنار هم، در اصطلاح «قانون لباس زیر» خوانده می شود. براساس گزارش یونیسف، در ۹۰ درصد موارد کودک آزاریِ جنسی، پای یک آشنا در میان است؛ فردی از اعضای خانواده، فامیل، دوستان یا کسی که کودک او را می شناسد و به او اعتماد دارد. پس مهم است شما به عنوان والدین، از اعتماد بیش از اندازه به دیگران پرهیز و به کودک هم تاکید کنید رعایت قانون لباس زیر، درباره همه، حتی نزدیک ترین آدم های اطراف هم صدق می کند.
۱. این ها، اعضای خصوصیِ بدن تو است
برای کودک، واضح و ساده و حتی به کمکِ نقاشی یا در حمام و استخر، توضیح بدهید هر عضوی از بدن که با لباس زیر (زیرپوش، شورت) پوشانده شود، عضو خصوصی است. هیچ کس جز والدین و پزشک حق ندارد به آن ها دست بزند، هیچ کس حق ندارد بخواهد آن ها را ببیند، هیچ کس حق ندارد درباره آن ها با تو حرف بزند و در مواجهه با چنین موقعیتی باید «نه» بگویی.
۲. بدن تو، فقط متعلق به خودت است
به کودک توضیح دهید بدنش فقط متعلق به خودش و اختیار بدنش فقط دست خودش است. به کودک یاد بدهید موقع حمام، پدر و مادر و موقع درمان، پزشک یا پرستار اجازه دارند به بدن او دست بزنند به شرط این که قبلا حتما از کودک اجازه بگیرند. در غیر این صورت هیچ کس به چنین کاری مجاز نیست و کودک باید به هر کسی در این باره نه بگوید و به فرد مورد اعتمادش این موضوع را اطلاع دهد.
۳. نه گفتن، حقِ تو است
نه گفتن را به کودک یاد بدهید. کودک حق نه گفتن دارد و باید به او یاد داد که این حق اوست و نباید از نه گفتن احساس خجالت یا ناراحتی کند. بعد از یاد دادنِ نه گفتن به کودک، به عنوان پدر و مادر ممکن است گاهی مجبور به پذیرفتن نظر منفی بچه شوید اما ارزشش را دارد، چرا که اگر کودک بتواند به اعضای خانواده نه بگوید، یاد می گیرد که به دیگران هم نه بگوید. به کودک آموزش دهید به هر کس بخواهد با بدن او کاری کند، نه بگوید و اصرار یا تطمیع یا هر روش دیگری، نباید پاسخ او را عوض کند.
۴. رازهای بد، نباید راز بمانند
در قدم چهارم، کودک باید یاد بگیرد درباره رازهایی که او را ناراحت می کند، حرف بزند. به کودک باید یاد داد که بین «راز خوب» و «راز بد»، تفاوت وجود دارد. رازهای خوب (مثلا خرید پنهانی هدیه) را می توان مخفی نگه داشت اما رازهای بد را باید به فرد مورد اعتماد گفت. برای این که کودک بتواند به این قانون عمل کند، باید به شما اعتماد داشته باشد و از شما نترسد. بزرگ ترین ابزار کودک آزار «مخفی کاری» است:«این رازی بین من و تو است» یا «اگر رازمان را به کسی بگویی، دعوایت می کنند» و… اما کودک باید بداند هر رازی که ناراحتش می کند یا بر خلاف میلش است، نباید راز باقی بماند.
5. کمک بخواه؛ همیشه کسی هست که کمک کند
در مرحله آخر، به کودک اطمینان خاطر بدهید اگر احساس غم، نگرانی یا ترس می کند می تواند با بزرگسالی که به او اعتماد دارد، آن را در میان بگذارد. خیال کودک را راحت کنید که احساسات منفی تقصیر او نیست و بیان آن ها، برایش دردسرساز نخواهد بود. تاکید کنید مطرح کردن این ترس ها و نگرانی ها الزاما نباید فقط با پدر و مادر باشد، ممکن است این موضوعات با خواهر و برادر، دوست خانوادگی، معلم یا پزشک و روان شناس مطرح شوند
چه آموزش هایی به کودکم بدهم تا از آزارِ جنسی در امـان بماند؟
مجموعه آموزشی که می تواند ذهن کودک و نوجوانمان را درباره بدنش، حریم خصوصی اش، حد و حدود آدم های اطراف و چگونگی آزارهای جنسی، روشن کند و بچه هایمان را از آزارهای جنسی در امان نگه دارد، پنج مرحله است. پنج مرحله ای که در کنار هم، در اصطلاح «قانون لباس زیر» خوانده می شود. براساس گزارش یونیسف، در ۹۰ درصد موارد کودک آزاریِ جنسی، پای یک آشنا در میان است؛ فردی از اعضای خانواده، فامیل، دوستان یا کسی که کودک او را می شناسد و به او اعتماد دارد. پس مهم است شما به عنوان والدین، از اعتماد بیش از اندازه به دیگران پرهیز و به کودک هم تاکید کنید رعایت قانون لباس زیر، درباره همه، حتی نزدیک ترین آدم های اطراف هم صدق می کند.
۱. این ها، اعضای خصوصیِ بدن تو است
برای کودک، واضح و ساده و حتی به کمکِ نقاشی یا در حمام و استخر، توضیح بدهید هر عضوی از بدن که با لباس زیر (زیرپوش، شورت) پوشانده شود، عضو خصوصی است. هیچ کس جز والدین و پزشک حق ندارد به آن ها دست بزند، هیچ کس حق ندارد بخواهد آن ها را ببیند، هیچ کس حق ندارد درباره آن ها با تو حرف بزند و در مواجهه با چنین موقعیتی باید «نه» بگویی.
۲. بدن تو، فقط متعلق به خودت است
به کودک توضیح دهید بدنش فقط متعلق به خودش و اختیار بدنش فقط دست خودش است. به کودک یاد بدهید موقع حمام، پدر و مادر و موقع درمان، پزشک یا پرستار اجازه دارند به بدن او دست بزنند به شرط این که قبلا حتما از کودک اجازه بگیرند. در غیر این صورت هیچ کس به چنین کاری مجاز نیست و کودک باید به هر کسی در این باره نه بگوید و به فرد مورد اعتمادش این موضوع را اطلاع دهد.
۳. نه گفتن، حقِ تو است
نه گفتن را به کودک یاد بدهید. کودک حق نه گفتن دارد و باید به او یاد داد که این حق اوست و نباید از نه گفتن احساس خجالت یا ناراحتی کند. بعد از یاد دادنِ نه گفتن به کودک، به عنوان پدر و مادر ممکن است گاهی مجبور به پذیرفتن نظر منفی بچه شوید اما ارزشش را دارد، چرا که اگر کودک بتواند به اعضای خانواده نه بگوید، یاد می گیرد که به دیگران هم نه بگوید. به کودک آموزش دهید به هر کس بخواهد با بدن او کاری کند، نه بگوید و اصرار یا تطمیع یا هر روش دیگری، نباید پاسخ او را عوض کند.
۴. رازهای بد، نباید راز بمانند
در قدم چهارم، کودک باید یاد بگیرد درباره رازهایی که او را ناراحت می کند، حرف بزند. به کودک باید یاد داد که بین «راز خوب» و «راز بد»، تفاوت وجود دارد. رازهای خوب (مثلا خرید پنهانی هدیه) را می توان مخفی نگه داشت اما رازهای بد را باید به فرد مورد اعتماد گفت. برای این که کودک بتواند به این قانون عمل کند، باید به شما اعتماد داشته باشد و از شما نترسد. بزرگ ترین ابزار کودک آزار «مخفی کاری» است:«این رازی بین من و تو است» یا «اگر رازمان را به کسی بگویی، دعوایت می کنند» و… اما کودک باید بداند هر رازی که ناراحتش می کند یا بر خلاف میلش است، نباید راز باقی بماند.
۵. کمک بخواه؛ همیشه کسی هست که کمک کند
در مرحله آخر، به کودک اطمینان خاطر بدهید اگر احساس غم، نگرانی یا ترس می کند می تواند با بزرگسالی که به او اعتماد دارد، آن را در میان بگذارد. خیال کودک را راحت کنید که احساسات منفی تقصیر او نیست و بیان آن ها، برایش دردسرساز نخواهد بود. تاکید کنید مطرح کردن این ترس ها و نگرانی ها الزاما نباید فقط با پدر و مادر باشد، ممکن است این موضوعات با خواهر و برادر، دوست خانوادگی، معلم یا پزشک و روان شناس مطرح شوند
خانوادهها درصورت مواجهه با کودکآزاری جنسی چه کار کنند؟
اولین و مهمترین کار در مسئله کودکآزاری جنسی، آموزش دادن به خانوادههاست بهطوری که بتوانند از وقوع این اتفاق پیشگیری کنند. خانوادهها باید بدانند از سنین سه چهار سالگی لازم است به فرزندشان درباره بدنش اطلاعاتی بدهند، درباره اعضای خصوصی بدنش با او صحبت کنند و به واکنشهای احساسی و جسمی فرزندشان توجه کنند تا درصورت بروز آسیب بتوانند به موقع واکنش نشان بدهند. علایمی مثل بی خوابی ، بیقراری و ترسیدن از بزرگسالان و تمایل نداشتن برای رفتن به خانه برخی از اعضای فامیل، بعضی از نشانههایی است که ممکن است از بروز آسیب خبر بدهد. منتها اگر بچهای قربانیِ سوءاستفاده جنسی شد، باز هم واکنش خانواده نقش تعیینکننده دارد.
در چنین شرایطی خانواده بهویژه پدر، بسیار تحت فشار قرار میگیرد و آسیبی که متحمل میشود اگر از کودک بیشتر نباشد، کمتر هم نیست. بنابراین پدر و مادر، قبل از همه خودشان نیاز جدی به مراجعه به روان شناس دارند؛ چون شوکی که بهشان وارد شده، واقعا بهراحتی قابل حل و فصل نیست. تنها در این صورت است که خانواده میتواند نقش حمایتی خودش را بهدرستی ایفا کند.
اما نکته مهمی که در حد این یادداشت کوتاه میتواند به والدین کمک کند، این است که بعد از مطلع شدن از ماجرا بههیچوجه با سوالات مکرر و توضیحخواستنهای فراوان و گفتنِ جملاتی مثل «چی کار کردی که اینجوری شد؟» یا «چرا این اتفاق افتاد» و مانند اینها فرزندشان را تحت فشار قرار ندهند. بعضی از والدین هم هستند که با رفتاری برعکس آنچه گفتهشد، آسیب واردشده به فرزندشان را دوبرابر میکنند؛ این خانوادهها ترجیح میدهند اصلا درباره موضوع صحبت نکنند و سعی میکنند قضیه را نادیده بگیرند.
همه این واکنشها باعث میشود کودک علاوه بر ترس و وحشتی که تجربه کرده، دچار احساسات ناخوشایندی مثل مقصر بودن، احساس گناه و کثیف بودن بشود. اختلال استرس بعد از سانحه (PTSD) یکی از پیامدهای سوءاستفاده جنسی از کودکان است که در صورتِ واکنش نامناسب والدین ممکن است وخیم و ادامهدار شود.
بهطور کلی خانوادهها باید با فرزندشان درباره تجربه تلخش صحبت کنند و به او اطمینان بدهند که این موضوع را در خانواده حل خواهندکرد؛ به کودکشان بگویند او در اتفاقی که برایش رخ داده، تقصیری ندارد و کسی که به او آسیبرسانده مجازات خواهدشد. بعضی از خانوادهها از ترس رسوایی حتی به مقامات قضایی مراجعه نمیکنند و نمیدانند با این کارشان غیر از اینکه مشکل خود و فرزندشان را حل نشدهباقی میگذارند، اجازه میدهند چنین اتفاقاتی همچنان برای دیگران رخ بدهد. بهطور کلی کودکآزاری جنسی، نیاز جدی به مداخله روانشناس دارد و مراجعه به کلینیکهای روان شناختی باید در اولویت خانوادهها قرار بگیرد.
منبع : خراسان -/ح
